Yaşamımızın her dakikasında duyusal sistemlerimiz yoluyla dünyayı deneyimleriz. Duyusal deneyimler kendi davranışlarımızı yürütür ve bizim düşüncelerimizin ve duygularımızın organizasyonuna katkıda bulunur. Duyu bütünleme, kişinin kendi vücudundan ve çevresinden gelen uyarıları (girdileri) organize etmesini ve çevreye uyum sağlamasını kolaylaştıran nörolojik süreçlerin tamamıdır.
Çevreden ve vücudumuzdan gelen uyarıları algılamamızı ve bu uyarılara cevap vermemizi sağlayan yedi adet duyumuz vardır. Bunlardan beşi hepimizin bildiği koku, tat, görme, dokunma (taktil) ve işitme duyusudur.
Diğer ikisi aslında çok bilinmeyen ama günlük hayatımızda çok büyük bir yere sahip olan denge-hareket duyusu (vestibüler duyu) ve kas eklem (proprioseptif duyu) duyusudur. Vestibüler duyu başın uzaydaki pozisyonunu , uzay boşluğunda nerede olduğumuzu bilmemizi ve hareket yönümüzü-hızımızı algılamamızı sağlar.
Proprioseptif duyu ise neye ne kadar kuvvet uygulamamız gerektiğini , vücut uzuvlarımızın vücudumuza göre nerede olduğunu anlamamızı kısaca vücut farkındalığımızı sağlayan duyudur. Bu yedi duyunun algılanmasında ve organize olarak çalışmasında sorunlar olduğu zaman Duyu Bütünleme Terapisi uygulanmaktadır.
Duyu Bütünleme Teorisi’ni geliştiren ve bu konuda bir çok bilimsel çalışmaları olan Ergoterapist ve Fizyoterapist Dr. Jean AYRES duyu bütünlemeyi kişinin kendi vücudundan ve çevresinden gelen uyarıları organize etmesi ve vücudu çevreyle uyumlu kullanmaya mümkün kılan nörolojik tepkileme , beyin davranışı olarak tanımlar.
Peki bu nörolojik tepkileme nasıl çalışır ? kişiye vücudundan ve çevresinden bir çok duyu bilgisi gelir. Bu bilgiler kavranır , yorumlanır ve bütünleştirilir. Bilgi yorumlandıktan sonra uzaysal – zamansal yönden kullanılır ve organize motor davranış (adaptif cevap) oluşturulur. Teoriye göre duyu bütünleme yaklaşımı sırasında terapist , adaptif cevaplar yoluyla sinir sisteminin organizasyonu ve olgunlaşmasını kolaylaştırır.
Duyusal Modülasyon Bozukluğu:
Modülasyon; duyuların zamanında ve birlikte çalışmasıdır. Hangi duyudan gelen girdinin önemli hangisinin dikkate alınmaması gerektiğinin ayarlanmasıdır. Sağlıklı duyusal modülasyon sinir sistemimiz tarafından bilinçsizce oluşur ve gelişir.
Gelişemediği durumlarda 3 tür modülasyon bozukluğu ortaya çıkar: uyarana normalin üstünde cevap verme , normalin altında cevap verme veya uyaranı hissetmeyip hala duyu arayışında olma. Gelişimsel problemi olan çocuklarda duyu modülasyonu gelişemediyse çocuğun günlük hayatı önemli derecede etkilenir.
Örneğin; aslında hepimize normal gelen sesler onun kulağını tırmalayabilir , giydiği kazağın dokusu sanki diken batıyormuş gibi hissettirebilir , yediği yemeklerin yumuşak ve katı oluşu midesini bulandırabilir , bir nesneyi gereğinden fazla sıkı veya gevşek tutabilir , normal bir çocuğun sallanmaktan korkacağı hızda sallanmaktan hiç etkilenmeyebilir.
Duyusal Ayırım Bozukluğu : Gelen duyusal uyarıları ayrıntılandırmama problemidir. Nesnelerin boyutu , dokusu , şeklini anlamlandıramama veya hareketin yönünü , hızını anlayamama ya da gelen seslerin kimden , nereden geldiğini ayırt edememe olarak tanımlanabilir.
Günlük hayatta çocuk; merdiven çıkarken ayağını ne kadar kaldırmasını gerektiğini ayarlayamayabilir , nesneleri atarken hedefi tutturamayabilir , ona dokunan bir şeyin ne olduğunu görsel bilgi olmadan bilemeyebilir , tatların farklarını anlayabilir ve kokuları birbirinden ayıramayabilir , seslenildiğinde sesin nerden geldiğini ve kime ait olduğunu bilemeyebilir , büyük – küçük ayırımı yapmakta zorlanabilir.
Duyusal Kaynaklı Motor Problemler:
Postüral problemler: Duruş ve denge ile ilgili hareket problemleridir. Denge ve hareket hissini sağlayan duyular koordineli çalışamaması ve bu duyuların iyi işlenememesi sonucu oluşur.
Postüral problemleri olan çocuklarda vücudunu dik tutmakta zorlanma , düşmemek için kendini pozisyonlama , ayakta dururken sürekli bir yerlere tutunma ve destek alma ihtiyacı hissetme gibi sorunlar görülebilir.
Dispraksi: Denge , hareket ve dokunma duyusunun organize bir şekilde çalışamaması durumunda ortaya çıkar. Motor planlama , vücudunun iki yarısını koordine etme ve zamanlama ile ilgili hareketleri sergileyememe problemidir.
Kişi bir aktiviteyi nasıl yapması gerektiğini bilemez , planlayamaz , açığa çıkaramaz. Örneğin kaydıraktan kayması için önce merdivenleri çıkıp sonra inmesi gerektiğini planlayamaz , elbiselerini giymekte zorlanır , boyama yapmak için hangi kalemleri nasıl kullanması gerektiğini bilemez.
